Psycholog APLW: dobry trener powinien poznać swoich graczy

13.11.2019 17.00, autor: JAKUB WYDRA, fot. ALEKSANDRA WÓR,

Katarzyna Wójcik pełni w Akademii Legii rolę psychologa. W przeszłości sama była sportowcem - jako zawodniczka pięcioboju nowoczesnego zdobywała medale mistrzostw Europy oraz wystąpiła na Igrzyskach Olimpijskich w Londynie (2012). W drugiej części rozmowy z akademia.legia.com opowiedziała między innymi o tym, w jaki sposób psycholog wspiera trenera w procesie szkolenia, czy typ osobowości zawodnika powinien mieć przełożenie na proces treningowy oraz dlaczego etap przejścia z juniora dla seniora jest tak trudnym doświadczeniem dla młodego zawodnika. Zapraszamy do lektury!

 

 

– Zacznijmy od tego, że przykładowy termin „zaangażowanie” każdy z nas może interpretować w inny sposób. Ważne, aby trener rozmawiał ze swoimi zawodnikami, bo wówczas otrzyma odpowiedź, co według nich kryje się pod danym pojęciem. To będzie dobry punkt wyjścia do dalszej pracy. Wtedy możemy skupić się na wzmacnianiu pewnych zachowań i umiejętności, które danej grupie zawodników, a idąc dalej każdemu chłopcu z osobna, pomogą stać się „zaangażowanym” według ich definicji takiej postawy.

 

 

 

– Bardzo cieszę się, że ruszyliśmy z takimi warsztatami. Zajęcia skupiające wszystkich zawodników i trenerów w jednym miejscu przynoszą bardzo wiele korzyści. Przede wszystkim, chłopcy integrują się pomiędzy sobą. Poznają się nawzajem, przebywają w środowisku zróżnicowanym wiekowo, co ma ogromny wpływ, między innymi, na rozwój ich kompetencji społecznych. Budujemy poczucie więzi, wspólnoty, co na pewno pomoże również w jeszcze mocniejszej identyfikacji chłopców z Klubem, z Akademią, z trenerami czy kolegami.

 

 

 

– Daję trenerom pewne wskazówki, które mają swoje potwierdzenie w badaniach i wynikają, na przykład, z zasad funkcjonowania naszej psychiki. Zawsze zostawiam jednak  przestrzeń wyboru i możliwość doświadczania tych wskazówek w praktyce przez poszczególnych trenerów. Moja rola jest doradcza, nie wyznaczam zasad ich pracy. Obserwując zachowanie trenera, mogę również zwrócić uwagę, że w nauce zaleca się jakieś konkretne zachowanie, a innego warto się wystrzegać. Przykładowo,  wiedząc, że nasz poziom koncentracji obniża się w sytuacji stresowej, zachęcam trenerów, by poprzez odpowiednie formułowanie treści, formę przekazu, potrafili niwelować ten stres. Uczulam ich również, że kluczowa we współpracy z innymi jest rozmowa i umiejętność słuchania swoich podopiecznych. Zawodnik powinien mieć możliwość swobodnego wyrażania swoich myśli, obaw, spostrzeżeń. Oczywiście, musi znać czas i miejsce, kiedy może sobie na to pozwolić, ale rozmowa sama w sobie pomaga rozwiązać bardzo wiele problemów. Bardzo istotne jest, aby trener poznał punkt widzenia zawodnika i by pozwolił mu odczuć współodpowiedzialność za proces szkolenia. Szczególnie jest to istotne późniejszych etapach szkolenia.

 

 

 

– Problem pojawia się wtedy, gdy zawodnicy drużyny określanej jako lepsza zastanawiają się, co zrobić, by nie przegrać. Gracz nie skupia się wtedy na tym, jak wykreować akcję i zrobić coś produktywnego na boisku, tylko ma w głowie myśl, aby przypadkiem nie przyjąć źle piłki, bo drużyna przeciwna ją odbierze i strzeli gola. Zwiększa się wtedy napięcie mięśniowe, pojawiają się negatywne emocje, które zaburzają koncentrację. Dlatego zawodnicy klubu będącego pod presją, wynikającą z roli faworyta, powinni przede wszystkim koncentrować się na tym, co mogą zrobić w trakcie meczu, a nie czego muszą się wystrzegać. Jak rozumiem masz tutaj na myśli bycie graczem Legii, co - ze względu na markę, oczekiwania kibiców, historię klubu - wiąże się z dużą presją. Jako psycholog, zalecałabym przede wszystkim podchodzenie do każdego spotkania z pozytywnym nastawieniem, budowanie w swojej głowie obrazu dobrych zagrań, a nie ewentualnych błędów.

 

 

 

 

 

– W trakcie meczu, trener powinien skupić się na przekazywaniu pojedynczych informacji, które z kolei nie powinny być co chwilę powtarzane, gdyż po pewnym czasie zawodnik zwyczajnie przestanie na nie reagować. Oczywiście, trener nie powinien sterować grą zawodnika na boisku. Chodzi o wskazówki, przede wszystkim o tak zwany pozytywny przekaz. Zwracam uwagę, że nie należy ganić zawodnika za złe zagranie w trakcie meczu. Na analizę popełnionych błędów przyjdzie czas po zakończeniu spotkania. Jeśli w trakcie gry będziemy akcentować każde złe zagranie, zawodnik straci pewność siebie i nie będzie skory do podejmowania ryzyka, a co za tym idzie będzie szukał bezpiecznego grania. Nie będzie potrafił brać na siebie odpowiedzialności, a więc nie będzie się rozwijał. W meczu pojawiają się również sytuacje związane np. z sędziami, w których trener powinien reagować i ostudzać zapał podopiecznych. Nie powinniśmy przyzwalać na dyskusje z arbitrem, gracz nie może się również rozpraszać analizowaniem danej sytuacji, przykładowo czy za dany faul należała mu się kartka. To wpływa negatywnie na poziom koncentracji, dlatego trener musi uczulać zawodników, by pozwolili sędziemu sędziować, a sami skupili się na swojej grze. Ważne jest również, aby na forum mówić o pozytywach, a niedociągnięcia omawiać na osobności.

 

 

 

– Oczywiście, że istnieje, choć ja nazywałabym to raczej procesem adaptacji. Każdy człowiek na swój sposób adaptuje się w nowym środowisku, czy to w sporcie w obrębie drużyny, czy w nowej szkole, czy w nowej pracy. Przebieg tego procesu zależy od wielu czynników, począwszy od usposobienia danej osoby, umiejętności nawiązywania nowych znajomości, przez wcześniejsze doświadczenia, a na specyfice danego środowiska kończąc. Naszą rolą, jako Akademii, jest ułatwić tę adaptację każdemu nowemu zawodnikowi. Jeden będzie potrzebował mniejszego wsparcia, inny większego, ale musimy po pierwsze zorientować się, jak gracz odnajduje się w nowym miejscu, po drugie wesprzeć go rozmową, trzymać rękę na pulsie, obserwować i odpowiednio reagować.

 

 

 

– Ogromny wpływ na to, jak wygląda przejście do seniorskiej rzeczywistości, ma łatwość adaptowania się w nowym środowisku. Tylko chcę zaakcentować, że to nie działa w ten sposób, że jak jesteś duszą towarzystwa, to zawsze sobie poradzisz w seniorskiej szatni, a jak jesteś introwertykiem, to nie masz na to zbyt dużych szans. Absolutnie to tak nie działa. Introwertyk może osiągnąć dokładnie to samo, co ekstrawertyk. Różnić się będzie wyłącznie koszt, jaki poniesie w drodze do swojego celu. Chodzi mi bardziej o takie elementy adaptacji, jak umiejętność utrzymania koncentracji na celu, odpowiednie podejście do obowiązków, pokora, samoświadomość. Zawodnikowi grającemu w środowisku rówieśniczym lub zbliżonym do rówieśniczego, dużo łatwiej wyróżnić się i pokazywać swoje walory, stać się postacią pierwszoplanową. Przechodząc do szatni seniorskiej staje się jednym z wielu w kolejce do gry, a może okazać się, że jest w tym danym momencie na samym końcu tej kolejki. Musimy więc uzmysłowić zawodnikowi, że najważniejsze jest, by skupił się na swoich najsilniejszych aspektach gry i pracował w ten sposób, by nie tylko cały czas je rozwijał, ale również potrafił zademonstrować je w trakcie treningów. To jedna z możliwości aby zdobyć szacunek starszych graczy, trenera i wywalczyć miejsce w składzie.

 

 

 

– Nie uciekniemy od social mediów, więc trzeba nauczyć się przekuwać obecność w nich na korzyść dla siebie. Kluczowe, by odpowiedzialnie budować swój wizerunek w mediach społecznościowych, ponieważ poprzez nie stajemy się osobami publicznymi. Nic, co zrobimy czy wrzucimy, nie zostanie później wymazane, bo internet ma to do siebie, że nie zapomina tego, co się w nim znajdzie. Na pewno w pierwszej kolejności trzeba mieć na uwadze treści, jakie publikujemy za pośrednictwem social mediów - czy aby na pewno postawi mnie to w dobrym świetle, czy postawa, którą prezentuje nie łamie regulaminu klubowego czy ogólnie przyjętych zasad dobrego zachowania? Inna sprawa, by mieć kontrolę nad tym, czy media społecznościowe nie zabierają zbyt dużo naszej uwagi i czasu. Jeśli tak się dzieje, należy się zastanowić, czy aby na pewno nie moglibyśmy wykorzystać tego czasu z większością korzyścią dla swojego rozwoju. Ważne, by młodzi ludzie dbali o swoją osobę w social mediach, ale nie można zapominać, że pierwszej kolejności powinni budować swoją osobowość poza nimi.

 

 

 

– W dużej mierze to kwestia czasów. Funkcjonujemy w zupełnie innym świecie, w którym tempo życia jest kilkukrotnie szybsze niż kiedyś. Jestem daleka od oceny, ale dzieci są po prostu inne, co przecież nie jest ich winą. Siłą rzeczy, dwadzieścia lat temu spędzaliśmy więcej czasu na świeżym powietrzu, uprawiając sport lub spotykając się z przyjaciółmi. Warto jednak zadać sobie pytanie, czy my, dorośli, mając wtedy do dyspozycji łatwo dostępny internet, smartfony i inne nowoczesne wynalazki, nie uleglibyśmy im w takim samym stopniu, co dzisiejsza młodzież? Najważniejsze, by próbować zrozumieć naszych podopiecznych, wejść w ich świat i nie stosować utartej formuły „za moich czasów było inaczej”. Minione czasy mają to do siebie, że są minione i nigdy nie wrócą. Technologia zrobiła niesamowity krok do przodu, przeniknęła naszą codzienność i zamiast na to narzekać, warto zastanowić się, jak można ją przekuć w korzyść dla rozwoju młodych ludzi. I to, co podkreślałam już kilkukrotnie: rozmawiajmy z dziećmi, a wyjdzie to na dobre zarówno im, jak i nam samym.